انواع روش های هزینه یابی در حسابداری مدیریت و صنعتی

روش های هزینه یابی در حسابداری جهت محاسبه بهای تمام شده محصول به کار برده می شوند. سیستم های هزینه یابی شامل سیستم هزینه یابی سفارشات و سیستم هزینه یابی مرحله ای می باشد. روشهای هزینه یابی که جهت اجرای سیستم های هزینه یابی مورد استفاده قرار می گیرد، شامل روشهای هزینه یابی واقعی، هزینه یابی نرمال و هزینه یابی استاندارد می باشد.

مفهوم حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی یکی از شاخه های حرفه حسابداری به شمار می آید که در زمینه های زیر مورد نظر قرار می گیرد:

• جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به عوامل هزینه
• محاسبه بهای تمام شده خدمات، تولیدات و محصولات
• تجزیه و تحلیل گزارش ها
• بررسی راه های تولید
• بیان روش های تقلیل بهای تمام شده تولیدات

حسابداری صنعتی سیستمی است که در زمینه حسابداری مالی و حسابداری مدیریت، بر اطلاعات و داده های مالی مدیریت می کند. فرآیند تهیه صورتهای مالی، برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری در مورد اطلاعات مالی از فعالیت هایی است که در حسابداری صنعتی انجام می شود.

کاربرد حسابداری صنعتی

از مزایای استفاده از حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده توسط مدیران، می توان به اعمال کنترل بر هزینه های مواد، دستمزد و هزینه های تولید، تصمیم گیری صحیح و دقیق در جهت افزایش تولید، بهبود کیفیت تصمیم گیری مدیران اشاره نمود. از کاربردهای حسابداری می توان به استفاده از بهای تمام شده در شرکت های حمل و نقل، شرکت های هواپیمایی، شرکت های بیمه عمده فروشی ها، بانک ها، کارخانه ها و صنایع تولیدی، دانشگاه ها و بیمارستان ها اشاره نمود.

مفهوم هزینه یابی

به فرآیند شناسایی، طبقه بندی، اندازه گیری، تلخیص و جمع آوری هزینه ها، هزینه یابی می گوییم. با توجه به اینکه شناسایی هزینه ها، بخشی از فرآیند سیستم حسابداری صنعتی به شمار می آید، شناخت روشهای هزینه یابی در حسابداری صنعتی ضروری می باشد. هزینه یابی در حسابداری صنعتی به معنی منابع فدا شده جهت رسیدن به هدف خاصی تعریف می شود.

طبقه بندی هزینه در حسابداری

هزینه یابی در حسابداری صنعتی دارای انواع مختلف و طبقه های گوناگونی می باشد. دسته بندی و طبقه بندی هزینه ها دارای معیار های مختلفی می باشد. تفکیک طبقه بندی هزینه ها به شرح زیر می باشد:

• طبقه بندی هزینه ها به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم
• طبقه بندی هزینه ها بر اساس عناصر تشکیل دهنده محصول
• طبقه بندی هزینه ها بر اساس هزینه های دوره و محصول
• طبقه بندی هزینه ها بر اساس رفتار هزینه

سیستم های هزینه یابی در حسابداری

انواع سیستم های هزینه یابی شامل سیستم های هزینه یابی سفارش کار و مرحله ای می باشد. هر کدام از سیستم های هزینه یابی دارای کاربردهای متفاوتی در سازمان ها و شرکت ها دارند. در شرکت هایی که تولید محصولات مطابق مشخصات دریافتی از مشتریان صورت می گیرد، از سیستم هزینه یابی سفارش کار استفاده می گردد. در شرکت هایی که تولید محصولات به صورت انبوه و پیوسته انجام می شود، بهتر است از سیستم های هزینه یابی مرحله ای استفاده نمود. روش هایی که هر دو سیستم هزینه یابی سفارش کار و مرحله ای از آنها استفاده می نماید، شامل موارد زیر می باشد:

• روش هزینه یابی واقعی
• روش هزینه یابی نرمال
• روش هزینه یابی استاندارد

روش های هزینه یابی در حسابداری صنعتی

روش هزینه یابی واقعی به این صورت است که کلیه هزینه های انجام شده با هدف ساخت محصول از جمله مواد، دستمزد و سربار، بهای تمام شده محصول و هزینه های واقعی مصرف شده طی دوره مالی با هزینه های واقعی محاسبه می شوند.

روش هزینه یابی نرمال

روش هزینه یابی نرمال به گونه ای است که هزینه های انجام شده مانند مواد، دستمزد و سربار به صورت نرمال محاسبه می گردند. یعنی هزینه های انجام شده مواد و دستمزد در طول دوره مالی، با توجه به مبلغ واقعی به حساب کنترل کالای در جریان ساخت، بدهکار می گردد. هزینه های انجام شده سربار ساخت با در نظر داشتن نرخ از پیش تعیین شده سربار، جهت هر محصول محاسبه می گردد و به حساب کنترل کالای در جریان ساخت، بدهکار می شود. در انتهای دوره مالی، مقایسه ای میان هزینه های واقعی سربار و سربار ساخت جذب شده، کسر یا اضافه جذب سربار محاسبه می گردد. در نهایت پس از منتقل نمودن کسر یا اضافه جذب سربار به حساب های مربوطه، بهای تمام شده به صورت واقعی محاسبه خواهد شد. از مزایای روش هزینه یابی نرمال نسبت به روش هزینه یابی واقعی این است که مبلغ واقعی بیشتر هزینه های سربار تا انتهای دوره مالی مشخص و تعیین نمی شوند. بنابراین به صرفه است که در طول دوره مالی از نرخ جذب سربار جهت محاسبه نمودن بهای تمام شده محصول استفاده گردد.

روش هزینه یابی استاندارد

روش هزینه یابی استاندارد به این صورت است که کلیه هزینه های مواد، دستمزد و سربار، با توجه به استانداردهای نرخ، ساعت کار و مصرف به حساب کنترل کالای در جریان ساخت بدهکار می شوند. در نهایت اختلافی که میان هزینه های واقعی و استاندارد به عنوان انحراف محاسبه و بدست آمده است، به حساب مربوط منتقل می شوند.

مقایسه روشهای هزینه یابی

جهت مقایسه روشهای هزینه یابی با توجه به عوامل هزینه می توان اشاره نمود که هزینه یابی واقعی در موارد مواد اولیه مستقیم، کار یا دستمزد مستقیم و سربار ساخت، واقعی است. هزینه یابی نرمال در مورد عوامل مواد اولیه مستقیم و کار یا دستمزد مستقیم واقعی و در مورد سربار ساخت، برآوردی می باشد. همچنین هزینه یابی استاندارد در زمینه مواد اولیه مستقیم، کار یا دستمزد مستقیم و سربار ساخت، استاندارد می باشد.

تهیه گزارش هزینه

جهت تهیه گزارش هزینه، لازم است مراحل مختلف و مشخصی طی گردد. از مراحلی که در تهیه گزارش هزینه لحاظ می گردد، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• آماده سازی جدول مقادیر مربوط به تولید
• حساب نمودن مقادیر تولید
• خلاصه سازی مجموع هزینه های قابل تخصیص
• حساب نمودن قیمت تمام شده یک واحد
• حساب نمودن قیمت تمام شده واحدهای تکمیل شده و موجودی کالا

از عمده ترین گزارش های درون سازمانی که در موسسات تولیدی لحاظ می گردد، گزارش های زیر می باشد:

• گزارش خرید
• گزارش ضایعات
• گزارش کالای در جریان ساخت
• گزارش اوقاف تلف شده
• گزارش بهای تمام شده کالای تولید شده
• گزارش مصرف مواد
• گزارش روش
• گزارشات مورد استفاده مدیریت

از عمده ترین گزارش های برون سازمانی موسسات تولیدی، می توان به گزارش های زیر اشاره نمود:

• گزارش تقسیم سود
• گزارش سود و زیان
• گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
• ترازنامه
• گزارش مربوط به گردش جریانات نقدی